افزایش قابل توجه سهم ایران از تولید علم برتر دنیا در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷

یکی از انتقاداتی که در حوزه تولید علم ایران در سال‌های اخیر مطرح بوده است توجه بیش از حد به کمیت در مقابل کیفیت می‌باشد. در سال‌های اخیر و به خصوص دهه گذشته، ایران با شتاب بسیار بالایی جایگاه علمی خود را در جهان بهبود بخشید. اما عمده مقالات و علم تولید شده در ایران کیفیت پایینی داشتند و تنها تعداد مقالات و اسناد علمی در حال افزایش بود. با این حال با برنامه‌ریزی‌های مناسب در طول سه الی چهار سال اخیر، سهم ایران از تولید علم برتر دنیا به سرعت افزایش یافته است به طوری که رشد کیفی تولید علم در ایران از رشد کمی پیشی گرفته است.

شاخص اصلی برای ارزیابی رشد کمی، تعداد مقالات و سندهای علمی تولید شده توسط یک کشور است. همچنین شاخص اصلی برای ارزیابی رشد کیفی، سهم هر کشور از تولید علم برتر دنیاست. منظور از تولید علم برتر مقالات یک درصد برتر دنیا است. این مقالات که در مجلات برجسته ISI به چاپ می‌‌رسند یک درصد از تولیدات علمی دنیا را تشکیل می‌دهند اما ۱۸ درصد از استنادات در دنیای علم به این مقالات اختصاص می‌یابد. مقالات یک درصد برتر هر دو ماه یکبار و براساس میزان استناداتی که دریافت می‌کنند منتشر می‌شوند. مرجع منتشر کننده این مقالات پایگاه شاخص‌های اساسی علم است که به اختصار ISI-ESI خوانده می‌شود.

براساس گزارش این پایگاه، ایران در سال ۲۰۰۷ تنها ۵۶ مقاله پراستناد در دنیا داشت که این تعداد در سال ۲۰۰۸ به ۴۵ مورد، در سال ۲۰۰۹ به ۴۸ مورد، در سال ۲۰۱۰ به ۸۱ مورد، در سال ۲۰۱۱ به ۸۰ مورد، در سال ۲۰۱۲ به ۱۰۱ مورد، در سال ۲۰۱۳ به ۱۳۴ مورد، در سال ۲۰۱۴ به ۱۶۷ مورد، در سال ۲۰۱۵ به ۲۲۳ مورد، در سال ۲۰۱۶ به ۳۵۰ مورد و تا به اینجای سال ۲۰۱۷ به ۱۹۷ مورد رسیده است. براساس این آمار ایران از سال ۲۰۱۳ به بعد با جهشی اساسی در تولید مقالات با کیفیت بالا یا علم برتر دنیا روبرو شده است.

برای مقایسه تعداد مقالات برتر ایران که در شکل بالا آمده است، می‌توانید آن را با تعداد مقالات برتر دنیا که در شکل زیر آمده است مقایسه نمایید.

براساس این آمارها سهم ایران از تولید علم برتر دنیا در سال ۲۰۱۶ به ۲٫۲ درصد و در سال ۲۰۱۷ به ۲٫۹ درصد رسیده است درحالی که در حوزه تولید کمی یا تعداد مقالات، سهم ایران در سال ۲۰۱۶ درحدود ۱٫۷ درصد و در سال ۲۰۱۷ درحدود ۱٫۹ درصد بوده است. همچنین براساس این آمارها، تا سال ۲۰۱۵ ایران در حوزه تولید کمی درصد بیشتری از سهم تولید علم در دنیا را در اختیار داشت اما از این سال به بعد میزان سهم ایران از تولیدات با کیفیت علمی نسبت به تولیدات کمی پیشی گرفته است که در شکل زیر قابل مشاهده است.

در کل می‌توان گفت که تولید علم در ایران از حالت کمی به تولیدات با کیفیت تغییر کرده است و اگر این روند در طول چند سال آینده نیز ادامه داشته باشد، می‌توان به بهبود جایگاه علمی ایران در جهان امید بیشتری داشت.