پنج عامل اصلی شخصیت

هدف از نگارش این مطلب که توسط دو تن از دانشجویان دکترای روانشناسی موسسه ایران تحقیق آماده شده است روشن ساختن برخی ساده اندیشی‌ها درباره شخصیت است. بسیاری از سایت‌ها با مطرح کردن چند سوال ساده‌انگارانه یا رنگ و مسائلی مشابه، ادعای شناخت شخصیت شما را دارند. پژوهشگران روانشناسی ضمن رد تمام این ادعاها، سال‌ها در پی کشف صفات شخصیت بوده و با تکمیل کارهای گذشتگان هم اکنون به توافقی در این زمینه دست یافته‌اند. مدل پنج عامل شخصیت که سه دهه پیش مطرح شده کامل‌ترین مدل در زمینه شخصیت است. هم اکنون این مدل در مباحثی مانند مشاوره پیش از ازدواج یا تشخیص شخصیت به گستردگی استفاده می‌شود.

مدل پنج عامل بزرگ شخصیت که توسط مک کری و کاستا طرح شده‌اند، پنج بعد اساسی را برای شخصیت معرفی می‌کند و هر بعد در بر گیرنده‌ی تعدادی از صفات خاصی است که مجموع آن صفات مدل پنج عامل شخصیتی را تشکیل می‌دهند. در شکل زیر، این ابعاد شخصیتی و ویژگی‌های هر کدام از آن‌ها به طور خلاصه آمده است.

عامل اول: برونگرایی  (E)

این عامل در برگیرنده صفاتی همچون جامعه پذیری، معاشرتی بودن، سلطه جویی، هیجان خواهی، فعال بودن، پر حرف بودن، پرانرژی بودن، قاطعیت و…است. افرادی که در عامل برونگرایی نمره بالایی به دست می‌آورند بسیاری از صفات فوق درآن‌ها دیده می‌شود. برای مثال، آن‌ها مهارت‌های اجتماعی زیادی دارند ودائماً در جنب و جوش هستند و به ریسک‌های زیادی در زندگی خود علاقه نشان می‌دهند. اگر کسی درعامل E  نمره‌ی پایین گرفته باشد باید او را در طرف دیگر این پیوستار قرار دهیم. در این صورت این افراد به عنوان درون گرا شناخته می‌شوند که صفت‌ها و ویژگی‌هایی مانند کم حرف بودن، کمتر فعال بودن و غیر معاشرتی بودن در آن‌ها دیده می‌شود.

صفات مرتبط با برونگرایی:

۱- گرمی: این صفت به میزان صمیمیت بین افراد و نیز روابط فرد با دیگران اشاره دارد.

۲- قاطعیت: این صفت به قاطع بودن و جرأت و رک گویی افراد اشاره دارد.

۳- فعالیت: این صفت بیانگر تحرک، قدرت و انرژی درافراد است.

۴- هیجان خواهی: یعنی فرد دائماً در جستجوی تحریک و هیجان است.

۵- هیجان‌های مثبت : یعنی افراد به هیجان‌های مثبت و لذت بخش، خنده ،شادی و عشق گرایش دارند.

عامل دوم: روان رنجورخویی (N)

این عامل که اساس آن را تجربه هیجانات منفی و نامطلوب تشکیل می‌دهند از تعدادی صفت مانند اضطراب،افسردگی، آسیب پذیر بودن و بی‌ثباتی هیجانی تشکیل شده است. یکی از مشخصه‌های اصلی این عامل ناسازگاری و عواطف منفی است. یعنی افرادی که در این عامل نمره بالایی بدست می‌آورند با محیط بیرونی سازگاری کمتری دارند و اغلب دچار عواطف منفی می‌شوند. بر عکس، افرادی که در این عامل نمره پایینی می‌آورند،با محیط سازگاری بیشتری دارند و از لحاظ عواطف و هیجانات در سطح مطلوبی برخوردارند.

صفات مرتبط با روان رنجور خویی:

۱- اضطراب: ترس، نگرانی، استرس وانگیختگی را شامل می‌شود.

۲- پرخاشگری: به خشم افراد نسبت به یک چیز یا شخص گفته می‌شود.

۳- افسردگی: به خلق پایین و عواطف منفی و یأس و ناامیدی اشاره دارد.

۴- کمرویی: به حالاتی مانند شرم و خجالت گفته می‌شود و گاهی اوقات ممکن است به ترس‌های مرضی از اجتماع نیز منجر شود.

۵-تکانش‌وری :به رفتارهای انفجاری و تکانشی که نسبتاً غیر ارادی هستند و بدون فکر کردن و تصمیم گیری انجام داده می‌شوند، گفته می‌شود.

۶- آسیب‌پذیری: یعنی افراد در برابر فشارها و استرس‌ها، آسیب روانی و جسمی بیشتری را متحمل می‌شوند.

عامل سوم: گشودگی (O)

این عامل میزان انعطاف‌پذیری افراد را در برابر تجارب تعیین می‌کند. آن دسته از افرادی که در این عامل نمرات بالایی می‌گیرند، عقاید و ارزش‌های جدید و غیر متعارف را بیشتر می‌پذیرند و همچنین هیجان‌های مثبت و منفی را بیشتر و عمیق تر تجربه می‌کنند.

صفات عامل گشودگی:

تخیل: به افکار، تصورات و تخیلاتی گفته می‌شود که افراد در دنیای درونی خود دارند.

زیبا پسندی: به درک عمیق از هنرها و زیبایی‌ها ،شعر و موسیقی، گفته می‌شود.

احساسات: به تجارب و ادراک افراد از هیجان‌های درونی خود اشاره دارد.

اعمال: تلاش و فعالیت‌های تازه و متنوع را شامل می‌شود.

عقاید: به کنجکاوی ذهنی و علاقه به عقاید جدید اشاره دارد.

ارزش‌ها : به آمادگی برای امتحان ارزش‌های مذهبی، سیاسی و اجتماعی اشاره دارد.

عامل چهارم: توافق (A)

این عامل میزان اعتماد، همکاری، هم حسی و توافق با دیگران را می‌سنجد. افرادی که در این عامل نمره بالایی کسب می‌کنند به دیگران اعتماد دارند و حس همکاری در آن‌ها زیاد است. و افرادی که نمره پایین می‌گیرند بدبین و بی‌اعتماد هستند و با دیگران هیچ‌گونه توافق و همکاری ندارند.

صفات عامل توافق:

۱- اعتماد

۲- رک گویی: ویژگیهایی چون رک بودن صداقت و بی ریایی را شامل می شود.

۳- نوعدوستی: یعنی توجه زیادی به دیگر دارند و میل مساعدت در آن‌ها زیاد است.

۴- همنوایی: فرد با دیگران همنوایی می‌کند و به دیگران احترام می‌گذارد.

۵- تواضع: فروتن و بی‌مغرور می‌باشند.

۶- دل‌رحمی: افراد نسبت به دیگران گرایش داشته و تصمیم آن‌ها از روی احساسات می‌باشد.

عامل پنجم: وظیفه شناسی (C)

این عامل میزان وظیفه شناسی واحساس مسئولیت و همچنین نیاز به پیشرفت را معین می‌سازد. افرادی که درعامل C نمره ی بالایی به دست می‌آورند. درجنبه‌های دیگر زندگی‌شان  نیز پیشرفت زیادی دارند به عنوان اشخاص با وجدان، با اراده و مصمم شناخته می‌شوند.

صفات عامل وظیفه شناسی:

۱- کفایت: یعنی شایستگی و قابلیت افراد نسبت به مسائل زندگی

۲- وظیفه شناسی

۳- نظم وترتیب

۴- خویشتن داری

۵- تلاش برای موفقیت

۶- محتاط بودن در تصمیم گیری

سنجش پنج عامل بزرگ شخصیت

برای سنجش پنج عامل شخصیت می‌توانید از پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت گلدبرگ استفاده نمایید. این پرسشنامه دارای نمره گذاری کامل است.