اختلال اضطراب اجتماعی (Social Phobia) که با نام‌های دیگری همچون هراس اجتماعی یا ترس از جمع شناخته می‌شود با افزایش ارتباطات اجتماعی در برخی از افراد دیده می‌شود. در این مطلب مروری بر این اختلال، علایم و درمان‌های آن خواهیم داشت.

تعریف اختلال اضطراب اجتماعی

اختلال اضطرابی اجتماعی  اختلالی شایع، مزمن و ناتوان کننده است. ویژگی اصلی اختلال اضطراب اجتماعی، ترس آشکار و مستمر از یک یا چند موقعیت اجتماعی یا عملکردی است که شخص در معرض دید اشخاص ناآشنا، یا احتمالاً در معرض توجه دیگران قرار می‌گیرد. فرد از این واهمه دارد کاری انجام دهد که موجب تحقیر یا شرمندگی او شود. قرار گرفتن در معرض موقعیت‌های اجتماعی ترس‌آور در آن‌ها تقریبا همیشه به اضطراب منجر می‌شود. اجتناب، اضطراب انتظاری، یا پریشانی در موقعیت‌های اجتماعی یا عملکردی به طور قابل توجهی با فعالیت‌های عادی، کارکرد شغلی، تحصیلی یا فعالیت‌ها و روابط اجتماعی فرد تداخل می‌کند. در واقع فرد از قرار گرفتن در جمع به قدری دچار اضطراب می‌شود که زندگی روزمره او مختل می‌گردد.

شیوع اختلال اضطراب اجتماعی چقدر است؟

شیوع اختلال اضطراب اجتماعی حدود ۱۲ درصد است. البته این میزان در بین دانش آموزان دبیرستانی و دانشجویان بیشتر است. این اختلال سومین اختلال روانی و شایع‌ترین اختلال اضطرابی است. اختلال اضطراب اجتماعی اکثرا در اوایل کودکی یا نوجوانی شروع می‌شود و یک دوره بدون وقفه را طی می‌کند. بیشتر افراد دارای فوبی اجتماعی به دنبال درمان نیستند و حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد افراد دارای اختلال تشخیص ثانویه اختلال‌های همایندی مانند فوبی اختصاصی، آگورافوبیا، افسردگی اساسی و سوءمصرف و وابستگی به الکل را دریافت می‌کنند. افراد دارای اختلال اضطراب اجتماعی در مقایسه با افراد بدون اختلال روانی دستمزد پایین‌تر، احتمال پایین‌تر اخذ مدرک دانشگاهی، داشتن یک شغل مدیریتی، فنی یا حرفه‌ای، ناتوانی بیشتر در ارتباطات خانوادگی، عاشقانه و اجتماعی و سابقه اقدام به خودکشی را در طول عمر دارند.

ملاک‌های تشخیص اضطراب اجتماعی

ملاک‌های تشخیصی در مورد اضطراب اجتماعی (جمعیت‌هراسی) عبارت است از:

الف) ترس شدید و دایم از حداقل یک موقعیت جمعی یا عملکردی که در آن فرد در برابر چشمان افرادی ناآشنا واقع شود یا احتمال آن باشد که دیگران او را موشکافی کنند و در چنین موقعیتی فرد بترسد به گونه‌ای رفتار کند (یا علایم اضطرابی از خود نشان دهد) که تحقیر یا شرمنده گردد.

ب) مواجهه با موقعیت جمعی هراس‌آور تقریباً همیشه اضطراب‌انگیز باشد.

ت) فرد از موقعیت هراس‌آور جمعی یا عملکردی مذکور اجتناب کند و در غیر اینصورت، با اضطراب یا رنج و عذاب شدید آن را تحمل کند.

درمان اضطراب اجتماعی

احتمالاً شناخته شده‌ترین و موثرترین درمان هراس‌ها، رفتاردرمانی است. نکات کلیدی برای دستیابی به موفقیت در این روش درمان عبارتند از: ۱) وفاداری و تعهد بیمار به روند درمان؛ ۲) تعریف و تبیین آشکار مشکلات و اهداف عینی؛ و ۳) فراهم کردن راهبردهایی بدیل و جایگزین برای مدارا با این احساسات. انواع مختلفی از فنون رفتاردرمانی به کار گرفته شده‌اند که رایج‌ترین آن‌ها حساسیت‌زدایی تدریجی است؛ این روش نخستین بار توسط جوزف ولپه ابداع شد. در این شکل از رفتاردرمانی بیمار به صورت پیاپی در معرض فهرست از پیش تعیین‌شده‌ای از محرک‌های برانگیزاننده اضطراب قرار می‌گیرد که شدت ترس حاصل از آن‌ها از حداقل تا حداکثر مرتب شده است. از طریق استفاده از داروهای آرامبخش، هیپنوتیزم و آموزش آرام‌سازی عضلات، بیمار یاد می‌گیرد که چگونه استراحت و آرامش جسمی و روانی را در خودش القا کند. پس از کسب مهارت در این فنون، به بیمار یاد داده می‌شود که از آن‌ها برای القای آرام‌سازی در هنگام مواجهه با هریک از محرک‌های برانگیزاننده اضطراب استفاده کند. وقتی به این ترتیب حساسیت بیمار نسبت به یک محرک از بین رفت، با محرک بعدی مواجه می‌شود تا سرانجام آن‌چه که قبلاً بیشترین اضطراب را در وی ایجاد می‌کرد هیچ تاثیر ناخوشایندی در وی نداشته باشد.