بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا به اختصار MS در ایران با عناوینی همچون تصلب متعدد، تصلب چندگانه و یا اسکلروز چندگانه شناخته می‌شود. مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) سیستم اعصاب مرکزی را که شامل مغز، نخاع و اعصاب بینایی است، مورد حمله قرار می‌دهد. علایم این بیماری ممکن است خفیف مانند بی‌حسی در اعضای بدن یا شدید مانند فلج یا فقدان بینایی باشد. پیشرفت، تنوع و علایم خاص بیماری ام اس، غیرقابل پیش بینی بوده و از هر فردی به فرد دیگری متفاوت می‌باشد. در اینجا به معرفی این بیماری می‌پردازیم.

بیماری ام اس چگونه ایجاد می‌شود؟

غلاف میلین ماده‌ای در سیستم عصبی است که در انتقال اطلاعات از یک سلول به سلول دیگر نقش اساسی دارد. در ام اس بدن به طور نادرست پادزهرها و گلبول‌های سفید خونی را علیه پروتئین‌های  غلاف میلین، که اعصاب موجود در مغز و نخاع را احاطه کرده‌اند، هدف می‌گیرد. این امر سبب التهاب و صدمه به غلاف میلین و اعصابی که آن‌ها را پوشانده می‌شود. نهایتاً این آسیب سبب کندی یا توقف سیگنال‌های عصبی که هماهنگی عضلانی، قدرت، حس و دید را انجام می‌دهند، می‌شود. برای درک بهتر این بیماری فرض کنید که میان شهرهای یک کشور یک سیستم اطلاع رسانی همانند سیم تلفن وجود دارد. روی این سیم‌ها به فاصله هر چند متر یک دستگاه نصب شده است که شدت سیگنال را تقویت می‌کند تا اطلاعات با سرعت بیشتر منتقل شوند. این دستگاه‌ها همان غلاف میلین هستند که در بیماری ام اس تخریب می‌شوند.

به اعتقاد بسیاری از پزشکان و محققان این بیماری احتمالاً یک بیماری خود ایمنی باشد، به این معنا که سیستم ایمنی قسمتی از بدن را مانند یک جسم خارجی مورد حمله قرار می‌دهد. هنوز به درستی مشخص نشده است که چه چیزی سیستم ایمنی را برای حمله به میلین تحریک می‌کند، اما برخی بر این عقیده‌اند که ترکیبی از چند عامل باعث ایجاد آن می‌شود. این عوامل عبارتند از: عوامل جهش‌زا در غلاف میلین، عوارض ناشی از مواد شیمیایی، الگوهای ویروسی و خودمصون‌ساز، و کلیه نمونه‌هایی که شاهد بر از بین رفتن میلین، به عنوان یک عامل تعیین کننده در ایجاد ام اس محسوب می‌شوند.

میزان شیوع بیماری ام اس چقدر است؟

انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس آمریکا در سال ۲۰۰۱ اعلام کرد که در حدود ۲ و نیم میلیون نفر در دنیا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس مبتلا بوده و هر هفته ۲۰۰ نفر به آن‌ها اضافه می‌شود. در بین کشورهای آسیایی ایران مقام دوم شیوع بیماری ام اس را دارد. طبق گفته کارشناسان صاحب‌نظر انجمن مولتیپل اسکلروزیس ایران هر ساله حدود ۵۰۰۰ نفر بیمار جدید به جمع بیماران افزوده می‌شود به طوری‌که این مرکز تعداد بیماران مبتلا به ام اس را در سال ۱۳۸۲، ۲۵۰۰۰ نفر و در سال ۱۳۸۳، ۳۰۰۰۰ نفر گزارش نموده است. بر اساس آخرین گزارش انجمن ام اس ایران در سال ۱۳۸۹، حدود ۱۸۰۰۰ نفر بیمار مبتلا به ام اس در کشور ثبت شده‌اند و عضو انجمن می‌باشند.

علایم بیماری ام اس

علایم جسمی: شایع‌ترین علامت‌های بیماری مولتیپل اسکلروزیس که غالباً اولین علامت این بیماری نیز می‌باشد، اختلالات بینایی است. تظاهرات بالینی این اختلال به صورت تاری دید و یا نقصان دید، اختلال در دید رنگی، دوبینی و اختلالات میدان بینایی بروز می‌کند. علائم حسی این بیماری متفاوت است که شامل حس‌های غیر طبیعی مانند کرختی، احساس تیرکشیدن، سوزن سوزن شدن و سوزش دردناک و کاهش حس مانند کاهش حس لمس، بی‌حسی و یا احساس خواب رفتگی می‌باشد. در موارد پییشرفته بیماری، سوزش و لرزش شایع می‌باشد. یکی دیگر از علائم شایع در بیماران ام اس ضعف اندام‌ها می‌باشد که ممکن است به صورت کاهش نیرو و یا احساس خستگی و یا عدم تعادل در قدم برداشتن بروز کند. ضعف به دنبال ورزش از علائم مشخصه ام اس می‌باشد.

دوبینی و مشکلات بینایی از اولین علایم ام اس است

علایم روانشناختی: اختلالات شناختی در این بیماران شامل اشکال در به‌یادآوری، نقصان حافظه و تمرکز، اشکال در قضاوت، اشکال در توانایی برای استدلال، عواطف ناپایدار و دشواری در حل مسائل می‌باشد. یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در افراد مبتلا به ام اس افسردگی است. همچنین اضطراب نیز در این بیماران بسیار شایع است. البته ممکن است افسردگی و اضطراب ناشی از خود بیماری ام اس نباشند بلکه ناشی از مشکلاتی همانند از دست دادن شغل و تضعیف جایگاه فرد در جامعه باشد.

افسردگی ۵۰ تا ۶۰ درصد بیماران ام اس را درگیر می‌کند

درمان بیماری ام اس

درمان بیماری مولتیپل اسکلروزیس چالش بزرگی در علم پزشکی محسوب می‌شود. حقیقت امر این است که تاکنون هیچ‌گونه درمان قطعی و موثری جهت این بیماری پیدا نشده است اما برخی داروها در کاهش علایم آن مفیدند. در درمان بیماری ام اس باید توجه داشت که اگر چه عامل بیماری کاملاً شناخته شده نیست، اما اغلب  بیماران مبتلا طول عمر طبیعی دارند و اکثریت بیماران به میزان کمی تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرند. اما در بدترین نمونه‌ها ممکن است توانایی فرد در خواندن و نوشتن یا راه رفتن از دست برود.